Xuân Quỳnh (1942-1988) là một gương mặt độc đáo trong nền thơ Việt Nam hiện đại. Từ giã trần gian đã hơn 20 năm nhưng thơ chị vẫn luôn có mặt trong hành trang tinh thần của nhiều thế hệ bạn đọc.

Bìa tuyển tập thơ Không bao giờ là cuối - Ảnh: N.N.

Tuyển tập thơ Xuân Quỳnh Không bao giờ là cuối gồm ba phần. Qua đó có thể thấy ngòi bút của chị đã được thử thách qua thời gian với nhiều loại chủ đề khác nhau. Trong đó có những bài thơ tình yêu đã đạt tới đỉnh cao.

Dù đi vào những vấn đề lớn của đất nước hay trở về với những tình cảm riêng tư, thơ Xuân Quỳnh bao giờ cũng là tiếng nói rất riêng của một tâm hồn phụ nữ thông minh, sắc sảo, đầy nữ tính.

Đọc thơ Xuân Quỳnh chúng ta có thể hình dung được chị đã sống ra sao, đã yêu thương, day dứt những gì. Lấy sự chân thực làm điểm tựa cho cảm xúc sáng tạo của mình, các bài thơ của Xuân Quỳnh chính là đời sống của chị, là những tâm trạng thật của chị trong mỗi bước vui buồn của đời sống.

Tất cả những gì chị nói đến trong thơ: miền gió Lào cát trắng, con đường 20 trong những năm đánh Mỹ, thành phố nơi chị lớn lên, những năm tháng không yên mà chị đã trải qua, căn phòng riêng của chị, đứa con nhỏ mà chị yêu dấu... đều được diễn tả thông qua những cảm xúc tràn đầy của tâm trạng.

Nhiều bài thơ tình đặc sắc của Xuân Quỳnh như Sóng, Thuyền và biển, Tự hát, Thơ tình cuối mùa thu... đã có mặt trong gia tài thơ của những đôi lứa yêu nhau.

Ở Xuân Quỳnh, tình yêu không bao giờ đơn thuần chỉ là tình yêu, nó còn tượng trưng cho cái đẹp, cái tốt, cái cao quý của con người, tượng trưng cho niềm khao khát được tự hoàn thiện mình.

Những bài thơ tình của Xuân Quỳnh thường có một vẻ đẹp giản dị, chân xác. Đôi khi chỉ bằng một câu hỏi tưởng như bâng quơ cũng đã mở ra một thế giới tình yêu đầy biến động và rất giàu nữ tính:

Cửa kính mờ trong mưa đẫm nước

Em chờ anh, anh có về không?

(Ngày mai trời còn mưa)

Người phụ nữ đang yêu trong thơ Xuân Quỳnh rất trân trọng và khao khát tình yêu. Cũng chính vì lẽ đó mà thơ chị đầy ắp những lo âu, e ngại. Trong cuộc đời thường đầy biến động, tình yêu quả là một cái gì đó thật mong manh, dễ đổ vỡ, bao giờ cũng kèm theo nỗi khắc khoải không yên: Em lo âu trước xa tắp đường mình/Trái tim đập những điều không thể nói (Tự hát); Em đâu dám nghĩ là vĩnh viễn/Hôm nay yêu, mai có thể xa rồi (Nói cùng anh); Những cánh chuồn mỏng manh như tình yêu (Chuồn chuồn báo bão); Lời yêu mỏng mảnh như màu khói/ Ai biết lòng anh có đổi thay? (Hoa cỏ may)...

Những cung bậc cảm xúc được đẩy đến tận cùng đã làm nên sự quyến rũ trong thơ Xuân Quỳnh. Nó luôn tồn tại một nghịch lý càng hạnh phúc thì càng lo âu, và càng lo âu khắc khoải thì càng đắm say da diết.

Điều đặc biệt là tuyển tập thơ còn giới thiệu phần thơ viết cho thiếu nhi của Xuân Quỳnh. Những câu thơ được viết ra từ ẩn ức của một đứa trẻ côi cút, sớm xa cha mất mẹ lại mang đậm sự trong trẻo, hồn nhiên và rất ngọt ngào. Các sáng tác của chị thật sự là “món quà của một bạn nhỏ ngày xưa tặng các bạn nhỏ bây giờ”.

Xuân Quỳnh là một nhà thơ bẩm sinh, một tiếng thơ cất lên từ số phận, từ tình yêu không bao giờ vơi cạn. Trong cuộc đời ngắn ngủi của mình, chị đã đi một cách trọn vẹn trên con đường lớn của thơ ca. Con đường đi từ trái tim và ở lại giữa những trái tim người đời. Hàng mấy chục năm nay, thơ Xuân Quỳnh đã đi vào trái tim của nhiều thế hệ bạn đọc và sẽ còn song hành cùng những thế hệ mai sau.